HOEZO “EUREKA”

In het oud-Grieks betekent “eureka” zoveel als “ik heb het gevonden”. De woorden worden toegeschreven aan Archimedes, een inwoner van de Griekse stad Syracuse in Zuid-Italie, Archimedes was een genie.
Niet alleen formuleerde hij natuurkundige wetmatigheden, hij paste ze ook toe.

Syracuse werd in de 2e eeuw AD bedreigd door de Romeinen, die aan hun opmars naar “wereldheerschappij” waren begonnen. Archimedes leverde een belangrijke bijdrage aan de verdediging van de stad. Zijn (futuristische) wapentuig werd gevreesd door de legioenen en de Romeinse marine. Lange tijd wist Syracuse de aanvallers op een afstand te houden, maar het bezweek uiteindelijk onder de druk.

Het verhaal gaat, dat een jonge huursoldaat Archimedes doodde, omdat hij niet reageerde op zijn bevelen, terwijl hij druk bezig was met een mathematisch probleem.

Maar waarom rende Archimedes, jaren daarvoor naakt door de straten van de stad na zijn ontdekking?

 Syracuse was een welvarende stad, gedomineerd door een rijkgeworden elite. Welvaart moest worden getoond. Niet alleen in de publieke gebouwen, de villa's en tempels, maar ook in sieraden en juwelen. 

De tiran van Syracuse had bij een beroemde goudsmid een sieraad besteld. Toen het werd afgeleverd, bekroop hem een onaangenaam gevoel. Er klopte iets niet en waarschijnlijk had de goudsmid gefraudeerd door het kostbare goud te mengen met het goedkopere zilver.

Maar bewijs dat maar eens. Ook Archimedes kreeg er hoogte van en het verhaal en brak zich er het hoofd over. Door dit probleem op te lossen, zou zijn status stijgen en behaalde hij een wit voetje bij de regenten.

Vandaar dat Archimedes zo uitgelaten was. Toen hij in de badkuip gleed en bemerkte dat het water steeg (evenredig aan zijn volume), zag hij in dat hij het probleem van het dubieuze sieraad had opgelost. Hij had een methode ontdekt om het goudgehalte te bepalen. Niet kort daarna bewees hij dat. Om aan het juiste gewicht te komen, was er meer zilver nodig geweest en daardoor nam het verplaatste volume toe. De goudsmid had gefraudeerd. Archimedes triomfeerde. “Eureka”.