GELIJKE DORPSNAMEN

In Friesland hebben nogal wat dorpen bijna of precies dezelfde namen als Groninger plaatsen. Dat er daar ook een Winsum is, weet bijna iedereen. Dat veel kaartjes voor de paardenredsters uit Marrum naar Marum (Gr.) gingen is ook bekend. Maar die plaatsen zijn slechts het topje van de ijsberg. Ruim dertig Friese en Groningse plaatsen hebben min of meer dezelfde naam. Zo is in beide provincies een Aalsum en De Jouwer te vinden. Wierum heeft een naamgenoot en Wirdum, Zevenhuizen en Rottum idem. En wat te denken van de Groninger plaatsen Hellum, Oostum, Marsum, Englum, Helwerd en Valom? Welke redenen liggen ten grondlag aan deze overeenkomsten.

Allereerst was het Friese taalgebied ten tijde van de Romeinen en daarna veel groter. Het liep van het Zwin in België tot aan Denemarken. Ook worden plaatsnamen vernoemd naar plaatselijke eigenaardigheden (water, landschap e.d.) en het landschap was in beide provincies vergelijkbaar. Na het verdwijnen van de Romeinen en de daarop volgende volksverhuizingen zouden de "proto-Friezen" naar het zuiden zijn getrokken, omdat de barriëre, die de Romeinse grensverdediging vormde, was verdwenen. Pas een eeuw later vestigen Germaanse stammen zich op Fries gebied, dat echter zeer zeker niet verlaten was. In deze periode ontstaan plaatsnamen, die van Germaanse oorsprong zijn en die een vast patroon vormen. Het eerste lid bestond uit de naam van een vooraanstaand lid van de clan. Zo komt Engelum van de voornaam Engel en Aalsum van Ale. Ook landschappelijke kenmerken kunnen het eerste deel van de naam vormen. Zo verwijst Marrum naar zee en Wierum naar terp (wierde, warde).

Het tweede gedeelte van de naam bracht de aard van de nederzetting in beeld. Voor erf werd vaak de term heim gebruikt, die in plaatsnamen vaak terugkomt als -um. Ook terpen kwamen in het tweede deel van de plaatsnaam voor. De uitgang werd dan werd-, ward (Leeuwarden), van wierde. Wierum is in dat opzicht dubbel geografisch. Het betekent letterlijk: erf op een terp. In de naam Harlingen vinden we de Germaanse uitgang linggi terug. Dit betekent " behorende tot". Behorende aan Harald? Het was in die tijd niet ongewoon, dat plunderende Noormannen land in leen werd gegeven (Wieringen). (Bron: Leeuwarder Courant)