HARLINGER ZILVER

In Friesland was het gebruikelijk om festiviteiten, huwelijksvoltrekkingen, geboorten en jubilea vast te leggen. Dat gebeurde veel met zilver, vooral lepels.

Zo is er een lepel bewaard gebleven, die is uitgereikt naar aanleiding van een damwedstrijd, gehouden in het begin van de 19e eeuw. Een zilveren troffel werd gebruikt bij de eerste steenlegging van de nieuwe Michaelkerk(1771), maar er zijn ook zilveren bokalen en bekers gemaakt en werden vaak bij drinkgelagen van schutterij of een gilde gebruikt. Harlingen kende, na de aankomst van Belgische doopsgezinden, om hun geloof gevlucht uit de Katholieke Zuidelijke Nederlanden (rond 1600), een toenemend aantal zilversmeden. Door de toenemende welvaart, van met name de bovenlaag van de Friese bevolking, konden steeds meer Harlingers zich zilver permitteren. Het was tevens een goede belegging en kon in slechtere tijden eenvoudig worden verkocht. Voor het grote percentage armen in de Friese havenstad (50 tot 60% van de Harlinger bevolking) waren zilveren voorwerpen onbereikbaar. In 2004 verwierf het gemeentemuseum “het Hannemahuis” een vergulde, zilveren huwelijksbokaal. Erin stonden twee namen gegraveerd: Dirk Sickes en Pijtje Jacobs Braam, een Harlinger echtpaar. De bijbehorende huwelijksakte uit 1691 werd in de stadsarchief teruggevonden. Allereerst werd aangenomen dat de bokaal in Duitsland was vervaardigd. Het meesterteken WAZ toonde aan dat het pronkstuk door een zilversmid was gemaakt, die in Harlingen woonde: Willem Manskerel Zeestrand. De vormentaal is typisch Fries en de stijl is herkenbaar in ander Harlinger zilverwerk. Zeestrand werkte op basis van tekeningen van Hendrik Goltzius, gereproduceerd door Jacob Matham. Dit zijn boeken met tekenvoorbeelden, die ook door Rembrandt werden gebruikt. De huwelijksbokaal verbeeldt de 4 jaargetijden, door de hand van de meester in het zilver afgebeeld. De gebruikte prentenboeken zijn in het Rijksprentenkabinet te zien.

Deze bijzondere huwelijksbokaal, naast andere voorbeelden van Harlinger kunstsmeden, vertellen met hun vormen en inscripties een heel verhaal. Ze zijn in het Hannemamuis in Harlingen te bewonderen.

De liefde en voorkeur voor zilver kent een langdurige geschiedenis. Bij de plunderende Vikingen stond zilver hoger aangeschreven dan goud. Zij hebben zich in de loop der eeuwen in Friesland gevestigd en zijn uiteindelijk opgegaan in de plaatselijke bevolking. Harlingen begon als winterkwartier van deze Noormannen. Dit verklaart ook de vroege handelscontacten met het Noorden.