Rembrandt in Harlingen

Friesland was vele eeuwen lang slechts over water te bereiken. Was men eenmaal op Fries grondgebied, dan waren de grote en kleine waterwegen en meren het meest betrouwbaar. De wegen in Friesland zelf, maar ook de wegen die ernaar toe leidden waren erbarmelijk. Ze dwongen Philips II, koning van Spanje, boven Zwolle tot de terugtocht, toen hij zijn nieuw verworven gebieden wilde inspecteren.
Harlingen was in die tijd de, vrijwel enige, toegangspoort tot Friesland. Deze positie veranderde pas toen de Afsluitdijk in 1937 werd aangelegd. Er waren dan ook regelmatige veerdiensten op Amsterdam (later ook Hull en Londen), terwijl vanuit Harlingen boten en trekschuiten naar Leeuwarden en Bolsward vertrokken. U kunt zich de dynamiek van dit gebeuren voorstellen. Voor het Heerenlogement vertrokken de boten naar Leeuwarden. Het hoekhuis heet niet voor niets “De Morgenwekker” (de porder, voor reizigers en schippers).
Rembrandt heeft wellicht een aantal malen in een Harlinger logement de nacht doorgebracht. Zeker is, dat hij een aantal malen hier aan wal is gegaan.

De oorzaak van deze bezoeken, zo zou men het kunnen zeggen, was de toenmalige huisbaas van Rembrandt in Amsterdam. Zijn naam was Hendrick van Uylenburg, een beroemde kunstverzamelaar en –handelaar in Amsterdam. Rembrandt was een artiest in opkomst en Hendrick van Uylenburg bezorgde hem opdrachten. Het portret van Nicolaas Ruts dateert uit deze periode.
Via hem leert Rembrandt Hendrick’s nichtje Saskia van Uylenburg kennen. Haar vader is advocaat te en burgemeester van Leeuwarden. Saskia woont met een oudere zuster in het Bildt, ten noorden van Harlingen. Er wordt gediscussieerd of het een verstandshuwelijk is geweest. Vast staat dat het paar zich op 5 juni 1633 verloofde. Rembrandt moet haar toen ontmoet hebben, want terug in Amsterdam tekent hij een bevallige, jonge vrouw met een roos in de hand. Hij schrijft hierbij, dat de tekening de vrouw voorstelt, waarmee hij zich drie dagen daarvoor heeft verloofd. Drie dagen, dat is zo ongeveer de reisduur van Noord-Friesland, via Harlingen naar Amsterdam.
In 1634 trouwt het stel in het Bildt. Dit gebeurt zonder veel plichtplegingen en er is geen familie bij aanwezig. Het lijkt evident, dat het paar direct daarop naar Amsterdam is afgereisd, waar Saskia en Rembrandt bij haar oom intrekken. Het echtpaar is zeker vanuit Harlingen naar Amsterdam vertrokken. In 1639, de zaken gaan goed en de relatie met Saskia, is prima, betrekken ze een groot huis in de Jodenbreestraat (het huidige Rembrandt Huis). Veel geluk brengt deze verhuizing niet. Zoon Titus wordt er ernstig ziek en in 1642 overlijdt Saskia.
Het persoonlijke leven van Rembrandt komt nu in een stroomversnelling. De huishoudster, waarmee Rembrandt een relatie zou hebben gehad, verdwijnt en eindigt in een gesticht. Vervolgens haalt Rembrandt Hendrikje Stoffels in huis om voor de jonge Titus te zorgen. Zij wordt uiteindelijk zijn minnares. Dit leidde tot grote beroering onder de Calvinisten in Amsterdam.
8 Jaar na hun vertrek uit Harlingen is Rembrandt weduwnaar. Dit was niet ongebruikelijk in die jaren. Mannen leefden vaak langer omdat veel vrouwen in het kraambed stierven. Opmerkelijk feit is dat in 1642 Rembrandt zijn meesterwerk “De Nachtwacht” afrondde. Het meisje in dit schutterstableau moet dan wel Saskia van Uylenburg voorstellen.