Foto's: Johan Balt
Foto's van restaurateur Klaes Posthuma: Dick Manshande
Hoek Heiligeweg / Grote Kerkstraat.
Op deze lokatie werd in juni 2004 de derde muurschildering gerealiseerd.
In vroegere jaren was in dit pand de herenmodezaak van Van Gunst van E.A. Speijer gevestigd. De laatste decennia was hier de Woninginrichting van de fam. Enbringhof gevestigd.
De omlijsting van de originele muurschildering was nog op het pand aanwezig. De muurschildering zelf was -na overgeschilderd te zijn- aan het oog onttrokken.
Na verwijdering van de oude verflaag waren de contouren van de letters nog redelijk zichtbaar, zodat de exacte vroegere kleuren nog goed vastgesteld konden worden.
Nadat de gehele ondergrond gerestaureerd was is de tekst van deze muurschildering wederom door de heer Klaes Posthuma van de Galarie Acanthus opgebracht.
foto's: Johan Balt
Weverstraat.
In het voorjaar van 2005 werd de Vereniging benaderd door de familie van der Heide. Tijdens hun jaarlijkse familiedag werd geld ingezameld om de bestaande muurschildering op een pand aan de Weverstraat, waar vroeger de Steenhouwerij van van der Zeep gevestigd was op te knappen. 
Oud Harlingen was meteen bereid de resterende financiën bij te leggen en verzocht decorateur Klaes Posthuma deze restauratie op zich te nemen.
5e Muurschildering in ere hersteldDe 5e muurschildering is dit najaar door de vereniging Oud Harlingen gerealiseerd.
Op het pand Kruisstraat 6 is, door de decoratieschilder Klaes Posthuma van galerie Acanthus, de muurreclame van Zakkenhandel L.A. Dijkstra in ere hersteld.
De heer Lourentius A. Dijkstra begon in 1925 op de Kleine Voorstraat een handel in jute zakken. In 1929 verhuisde men naar de Grote Kerkstraat 31.
Het assortiment werd uitgebreid met manden, klompen, borstelwaren, rieten stoelen, reismanden en aanverwante artikelen.
Het pand in de Kruisstraat werd later bij de zaak getrokken. De dierenspeciaalzaak van Gerrit B. Dijkstra sloot in juni 1992 haar deuren.
Hoek Hofstraat/Brouwersstraat 27
Vanaf vrijdag 7 mei 2010 is Harlingen weer een kleine attractie rijker. Dan is weer een muurreclame onthuld, die op initiatief van de vereniging Oud Harlingen in het straatbeeld wordt teruggebracht. Het betreft een reclameschildering aan de Brouwersstraat, van de voormalige sigarenfabriek ‘De Nederlanden’.
In navolging van Kampen, Leiden en Leeuwarden startte de vereniging Oud Harlingen in 1998 met het in ere herstellen van muurreclames. De binnenstad van Harlingen kende ooit vele muurreclames en de sporen hiervan zijn op een aantal panden nog altijd terug te vinden. Decoratieschilder Klaes Posthuma van Galerie/Atelier Acanthus op de Zuiderhaven bracht aan de hand van oude foto’s de afgelopen jaren al een vijftal schilderingen terug.
Het nieuwe project betreft het pand hoek Hofstraat/Brouwersstraat 27. In het verleden was dit een tabakszaak van onder andere de families Zeinstra en Kramer. De huidige eigenaren, de heer en mevrouw M. Horjus, waren enthousiast over het idee van Oud Harlingen ook deze sigarenreclame op de gevel terug te brengen.
Naspeuringen op internet en in een boekje over 700 jaar Harlingen leerden dat de letters JHZ de initialen zijn van Johannes Hibma & Zoon. De naam van de fabriek was ‘De Nederlanden’. De firma produceerde vanaf circa 1875 sigaren van het merk ‘Old Smoker’, die destijds te koop waren voor 4, 5, 6, 8 en 10 cent per stuk. De sigarenfabriek was gevestigd op de Schritsen en er werkten in die tijd 12 tot 13 personen. Voor de Tweede Wereldoorlog had Harlingen een groot aantal van dergelijke kleinere sigarenfabriekjes.
Restaurateur Klaes Posthuma wist ook de reclame van de firma Hibma weer fraai tot leven te brengen. De onthulling van het bord – de originele haken zitten nog in de muur – vond op 7 mei 2010 plaats.
Oud Harlingen heeft op het verlanglijstje nog meer reclames staan, die in de loop der tijd verloren zijn gegaan. De gemeente Harlingen ondersteunt het terugbrengen van de schilderingen met een subsidie.
Pand Noorderhaven 99
Na de onthulling begin mei 2010 van de muurreclame van Johannes Hibma & Zoon op het pand Brouwersstraat 27, is op 4 juni 2010 de muurreclame van de firma C. van der Schoot Jzn. op het pand Noorderhaven 99 gereedgekomen. De huidige eigenaren, de heer en mevrouw H.G. Hofstra, waren enthousiast over het idee van Oud Harlingen om deze reclame op de zijgevel van hun pand terug te brengen.
Restaurateur Klaes Posthuma wist ook deze reclame weer fraai tot leven te brengen.
De firma C. van der Schoot Jzn.
Cornelis van der Schoot (1830-1895) kwam oorspronkelijk uit Blokzijl. Van beroep was hij schipper van een zogenaamd ‘mattentjalkje’. In de winter sneden de mattenschippers biezen in de Kamper delta en weefden daarvan biezen matten. Deze werden in het voorjaar uitgevent. ’s Zomers verkocht hij in Friesland fruit uit de omgeving van Olst en Wijhe.
Zoon Jan (1854-1949) was koopman en borstelmaker. Hij begon een handel in borstels, bezems, klompen en aanverwante artikelen – eerst in de St. Jacobstraat, later op de Voorstraat en nog weer later op Noorderhaven 101. In 1928 deed Jan van der Schoot de zaak en het pand Noorderhaven 101 over aan zijn zoons Cornelis en Steven. Zij begonnen met het importeren van chinamatten (karpetten van biezen met dessin). Dat werd de hoofdhandel van de broers, naast hun winkel in behang en vloerbedekking zoals balatum, zeil en linoleum. De zaken liepen goed en ze namen een fabriekje uit Drogeham over met handweefgetouwen voor papieren matten. Ook het pand Noorderhaven 99 kwam voor de Tweede Wereldoorlog in hun bezit. De volgende generatie, Jan en Dirk van der Schoot, zonen van Cornelis, werkte ook mee in de zaak. Na de Tweede Wereldoorlog begonnen zij met het weven van papiertouw. De Kraton in de Droogstraat werd verkocht en de weverij werd verplaatst naar de MAZA aan de Kimswerderweg. Dit complex werd op den duur ingericht voor de fabricage van cocosmatten, lopers en tapijten.
Hoek Voorstraat/Heiligeweg
De eigenaar van het pand Voorstraat 94, de heer G. Smits, benaderde de vereniging om de muurreclame van Drogisterij Tet van den Berg op de zijgevel van zijn pand terug te restaureren. Tegenwoordig is hier Petra’s babyhome gevestigd.
Drogisterij Tet van den Berg
Mevrouw T.Vellinga-van den Berg kocht het pand in 1951. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd in de drogisterij nog losse chemicaliën, zoals tetra, wasbenzine, valeriaan, ether en kamferspiritus verkocht. Natuurlijk ook de drogisterij artikelen, zoals zeep, tandpasta, aspirine, eau de cologne en verbandartikelen etc. Mevrouw Vellinga was van huis uit apothekersassistente en zij maakte zelf aan de hand
van receptjes nog likdoornzalf. Later werden verschillende soorten parfumerieën en cosmetica aan het assortiment toegevoegd. Aan het eind van de zomer werden beurzen bezocht om cadeau artikelen voor Sinterklaas en kaarsen voor de Kerst uit te zoeken. Nieuwe collecties bijouterieën werden voor elk seizoen, zoals voor de zomer, herfst, Kerst en voorjaarsperiode ingekocht. In 1971 kwam dochter Nely in de zaak en in 1973 startte zij met een schoonheids-salon boven de winkel. Het pand bestond uit drie gedeelten. Waar nu de garage is was toen een plaatsje met een trap naar boven. Boven de winkel was het woonhuis, waar
de heer en mevrouw Vellinga met hun drie kinderen woonden. In al die 25 jaar is er veel aan het pand verbouwd om het tot een geheel te maken. In 1976 werd de zaak gesloten en het pand verkocht.
Restaurateur Klaes Posthuma heeft ook deze reclame van Tet van den Berg weer tot leven gebracht.
Groothandel Alta Groente en FruitIn de jaren ’30 van de vorige eeuw begon Folkert Alta, getrouwd met Janke Zwaan, op de Zuiderhaven met het venten van aardappelen, groente en fruit. Het gezin bestond verder uit dochters Dickie en Alie en de zonen Dirk en Willem.
Dit was de start van de huidige groothandel. Hij leverde samen met zijn collega Bernhard de Vries aan de ongeveer 40 groenteboeren (!) in Harlingen en wijde omgeving. Op de Zuiderhaven ging dat eerst nog met de handkar, later werd overgegaan op de hondenkar. In 1934 verhuisde men naar de Hoogstraat
. 
Folkert Alta sr. nam het met de regels niet altijd even nauw, want menig rottend stuk fruit werd in de Zoutsloot gegooid. Het fruit kwam een paar dagen later soms weer voorbij drijven (de milieuheffing hierop moet inmiddels verjaard zijn!) In die tijd was het allemaal zwaar werk, de trossen bananen moesten allemaal via een trapje naar de rijpingskamer worden gesjouwd. De trossen werden aan haken opgehangen en daarna in kleine kammen in kisten gedaan, die een voor een werden gelost.
Folkert Alta en zijn vrouw woonden in die tijd op de Noorderhaven 51. Ondanks zijn drukke baan had de ondernemer ook nog tijd om van 1949-1953 voor de VVD in de gemeenteraad zitting te nemen.
De Knipskeer
Toen zoon Dirk rond 1950 in de zaak kwam werd er een vrachtauto aangeschaft. Corrie Alta-Overzet, de vrouw van Dirk, hielp ook mee in de zaak. Zij haalde het rijbewijs voor de vrachtauto, wat voor die tijd vrij uniek was. Begin jaren ’80 begon zij in de winkel van het pand een boetiek, genaamd de Tienerhoek, en in 1984 opende zij stoffenzaak De Knipskeer, een winkel voor zelfgemaakte creaties en meubels.
Eind jaren ’80 verhuisde de Groothandel in Aardappelen, Groente en Fruit naar de Oude Trekweg 99. Daar is het bedrijf nog steeds gevestigd; het is nog altijd een familiebedrijf. De kleinzonen van Folkert Alta sr., Folkert en Douwe, zijn de huidige directeuren.
Hotel Restaurant Zeezicht 1905
Zo’n 100 geleden begon Chris Kroon een café-restaurant in het pand, aan de voorkant van de buitenhaven. Hier was toen ook de sociëteit Concordia gevestigd.
De heer Kroon begreep al snel, dat toen het naastliggend pand in de Prinsensteeg te koop werd aangeboden, hij dit pand moest aankopen. Om zo het café uit te breiden met hotelkamers. Hij kocht het pand en vroeg aannemer Hielke van der Zee, de overgrootvader van het huidige aannemersbedrijf, om het pand te verbouwen. Dit moest echter snel, want de eerste gasten moesten er ’s nacht al overnachten! Er werd 100 jaar geleden wat gemakkelijker met een vergunningaanvraag omgegaan! Later werden ook de andere pandjes in de richting Prinsenstraat aangekocht. De ingang van het hotel was vroeger ook in de Prinsensteeg; de eerste deur ging naar de voorzaal, die lager lag dan de straat en de 2e deur naar het café en restaurant.
Kroon, getrouwd met Hendrika Elisabeth Wiersma, had vier kinderen, namelijk Trijntje, Marie, Wim (de bekende musicus) en Willie (bekend van het duo de Wilgré’s). De oudste dochter, Trijntje was getrouwd met Piet Miedema. Zij hadden voor de Tweede Wereldoorlog een bakkerij in Sneek. Het was crisis en vader Kroon vroeg of zij het hotel wilden overnemen. Hun zonen Piet en Chris kwamen in de jaren vijftig in de zaak. Zij zijn later op Terschelling een horecazaak begonnen. In de jaren zestig werd Klaas Homminga de nieuwe eigenaar. Ook Eddy Bolman heeft het hotel nog gerund en woonde met zijn gezin boven de zaak. In 1978 stond het hotel te koop en na veel wikken en wegen werden Cobi en André Postma, beide bekend met de horeca, de nieuwe eigenaar.  In 1983 kon het pand Zeeburg, de voormalige zeilmakerij van Schuil (daarvoor de sociëteit Zeeburg van 1829 –1951; na de brand in 1771 heeft de Friese Admiraliteit ook nog in dit pand gezeten) worden aangekocht. Het hotel is inmiddels gemoderniseerd en uitgebreid heeft een prachtig terras en voldoet aan de huidige wensen van deze tijd. De directie wordt gevoerd door de dochters Tessa en Jenny Postma.
De muurschildering herinnert dus nog aan de tijd dat Chris Kroon rond 1905 dit café-restaurant is begonnen.
Vakmanschap is meesterschap
Als Oud Harlingen zijn we erg blij dat Klaes Posthuma, als restauratie/decoratie-schilder, nog altijd in onze stad woont en al vanaf de start van dit project de muurschilderingen weer tot leven brengt.
De restauratie van de muurschilderingen slaat zoals u begrijpt een groot gat in onze financiën. De gemeente Harlingen ondersteunt dit project met een subsidie en van het Coöperatiefonds Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland heeft onze vereniging zoals u wellicht nog weet, vorig jaar november een cheque van € 9000,-- in ontvangst mogen nemen voor dit project. Wij hopen, wanneer het weer het toelaat, op korte termijn, in ieder geval voor de winter nog de muurschildering op het pand Zuiderhaven 81/hoek Brouwersstraat terug te brengen. Dodge & Lloyd op de voorkant aan de Zuiderhaven en GRUNO, een rijwielenmerk, op de zijmuur aan de Brouwersstraat.
Hoogstraat 41/ hoek Zoutsloot
De muurreclame van De Sperwer op het pand Hoogstraat 41/hoek Zoutsloot die al vele jaren op de zijgevel stond, is begin oktober door Klaes Posthuma weer opgefrist.
De slogan van de Sperwer, een levensmiddelenbedrijf, was: “De Sperwer spiedt naar wat U voordeel biedt”. Eigenaren van de winkel zijn o.a. geweest Tjerk Tigchelaar, Lolke van der Veen en
Watze Cuperus
. 
Zuiderhaven 81/ hoek Brouwersstraat
De Brouwersstraat en de Rozengracht zijn altijd via het zuiden invalswegen naar de binnenstad geweest. Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 werd het verkeer door de stad ook intensiever. Vanuit Alkmaar reed het autoverkeer (de autobus) via Zurich, de Zuiderzeeweg, onderaan de zeedijk, via Zeeweg, Caspar di Roblesstraat, Nieuwe Weg, Schoolstraat, Zuiderhaven door de Brouwersstraat naar de Hoogstraat en via de Midlumerweg de stad weer uit. Het pand Zuiderhaven/hoek Brouwersstraat was dus uitermate geschikt voor muurreclames. De middenstand of bedrijven gaven de plaatselijke schilders vaak opdracht voor het schilderen van een muurreclame. Men huurde voor een bepaald bedrag een aantal vierkante meters. Op de zijgevel van dit pand hebben vaak meerdere muurreclames gestaan zoals van de Fa. Gebr. Hoeksema, Stoomververij en Chemische Wasscherij, Hoekstersingel uit Leeuwarden, Van Houten’s Cacao en van Gruno, een fabrikant van rijwielen uit Groningen.
Het pand heeft jaren de functie van garage gehad. Eigenaren zijn o.a. geweest Jan Visser uit Midlum, later Wiepie Molenaar en Van der Pol. Vaak stond aan de voorkant heel duidelijk GARAGE. 
Begin jaren vijftig van de vorige eeuw, schilderde Age Mobach, de buurman van Molenaar er de reclame van de automerken Dodge en Lloyd’s op. Na de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren zestig van de vorige eeuw was Lloyd een Duits automerk van
De Vereniging Oud Harlingen is rond 1997, in navolging van Kampen, Leiden en Leeuwarden, gestart met het in ere herstellen van muurreclames. Ook Harlingen kende vele muurreclames en de sporen hiervan zijn nog altijd terug te vinden.
De Philips reclame op het pand Voorstraat 7 kon met behulp van een schenking van de Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek in november 1999 worden gerealiseerd. Aan een volgend restauratie project kon worden gewerkt. Na een oproep in de Harlinger Courant kwamen de vereniging in het bezit van twee prachtige foto’s van muurschilderingen op het pand Voorstraat 69. Van 1920 tot ongeveer 1975 was in dit pand een zaak in levensmiddelen gevestigd van de firma J. Zijlstra Hzn. Op de zijgevel hebben in de loop van de jaren verschillende muurreclames gestaan. Eenvoudige, maar ook een prachtige in Art Deco stijl en een reclame van een vrouw in klederdracht met een product in haar handen. Vrouwen in klederdracht werden, in het begin van de vorige eeuw vaak gebruikt voor het aanprijzen van levensmiddelen. Dit straalde degelijkheid en vertrouwen uit naar de klanten. Denkt u maar aan Douwe Egberts, Van Houten cacao, Soda en Blooker chocolade. In het najaar van 2000 werd contact opgenomen met de huidige eigenaar, de heer P. Runia van Skooter Jeans & Fashion. De heer Runia was positief over het initiatief van de vereniging en wilde graag op de hoogte worden gehouden van de stand van zaken. Besloten werd om uit te zoeken welk product de vrouw via de reclame aan wilde prijzen. Op internet en in de bibliotheek werd gezocht maar dat leverde weinig nieuws op. Tot in augustus 2001 een telefoontje naar het Bedrijfshistorisch centrum van Douwe Egberts succesvol bleek te zijn.  Binnen een uur kwam er een telefoontje, dat het moest gaan om een pak suiker. Een afbeelding van het pak suiker stond afgebeeld in de Nieuwe Haarlemsche Courant van 5 november 1929. Regelmatig was er contact met de eigenaar en deze kon begin 2003 melden, dat in de loop van 2003 onderhoud aan het pand zou worden gepleegd. En nu is het dan eindelijk zover, dat decoratieschilder Klaes Posthuma van Galerie/Atelier Acanthus, aan de hand van een oude foto, de afgelopen dagen de muurschildering op het pand heeft teruggeplaatst. In het advies van Hûs & Hiem aan de gemeente wordt waardering uitgesproken voor dit initiatief dat zal leiden tot een verfraaiing van deze gesloten zijgevel op een belangrijke zichtlocatie binnen het beschermde stadsgezicht van Harlingen. De vereniging Oud Harlingen hoopt dat vele Harlingers en toeristen met bewondering naar deze oorspronkelijke muurschildering zullen kijken.
In de Harlinger Courant van 2 januari 1920 kwamen we nog het volgende artikeltje tegen Nieuwe Winkel. “Zoals reeds per advertentie is aangekondigd wordt maandag a.s. de nieuwe winkel van de firma J. Zijlstra Hzn. op den hoek Voorstraat – St. Jacobstraat geopend. Het geheel heeft een grootsch aanzien en ook inwendig is de inrichting daarmee in overeen-stemming, terwijl het de stad een fraaier aanzien geeft. De wanden en de marmeren toonbank zijn met tafeltjes opgezet, die door hun toon, kleur en plaatsing aan het geheel een warm aanzien geven. Een paar tegelversieringen aan den wand, voorstellende de plaats van herkomst van eenige producten verbreken de wandbedekking. Alles getuigt er van dat men zich beijverd heeft de zindelijkheid te bevorderen. In den stijl van het geheel is ook de gaskroon, ontwerp van den heer Jan Kuiler, architect te Hilversum. Aanwezig is een ijskast voor boter, kaas en vet, terwijl centrale verwarming is aangebracht. Al de waren zijn geprijsd, terwijl de firma bezig is verkoop van artikelen onder eigen verpakking in te voeren, waardoor deugdelijkheid van waar gegarandeerd is. De heeren Jan Kuiler, ontwerper, en G. Sluik, aannemer alhier en uitvoerder van het werk, die tevens belast is met het bouwen van een dergelijke winkel te Franeker en Joure hebben alle eer van hun met zeer veel smaak daar neergezet stuk werk”.
|
Kapper en barbier P.H. Kerstel (Paulus Hendrikus) kwam oorspronkelijk uit Utrecht. Hij was getrouwd met Petronella van Nus. Het paar woonde eerst in wijk E38, dat is nu de Voorstraat. Later woonde hij in wijk F, de wijk Schritsen/ Spekmarkt, waar hij in het pand Spekmarkt 1 een kapperszaak dreef. Het echtpaar kreeg 4 kinderen, van wie drie in het pand op de Spekmarkt werden geboren. Vader Kerstel is 14 december 1921 op 63-jarige leeftijd overleden.
Op verschillende oude foto’s staat een man met hoed en koffertje afgebeeld, en de heer Severein vroeg zich destijds af wie die man kon zijn. Mevrouw Griet de Jong meldde toen, dat dit kapper Kerstel was. Hij schoor en knipte blijkbaar door de hele stad, waarschijnlijk ook zeelieden, vandaar de foto's op het Dok en Havenplein. Het koffertje, dat hij overal met zich meedroeg, bevatte vermoedelijk zijn kappersgereedschap en lotions.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten